Ο Μάρτιος είναι μήνας αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την πρόληψη για μια από τις συχνότερες μορφές καρκίνου παγκοσμίως: τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, γνωρίζουμε πλέον αρκετά, και – ευτυχώς – ο καρκίνος παχέος εντέρου προλαμβάνεται και αντιμετωπίζεται στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, πριν ακόμη προκαλέσει προβλήματα.
Πάμε να δούμε λίγο μαζί μερικά πράγματα για αυτή την αρκετά συχνή πάθηση και πώς μπορούμε να προστατευθούμε.
Τι Είναι Καρκίνος Παχέος Εντέρου;
Το ανθρώπινο έντερο αποτελείται από δύο τμήματα: το λεπτό έντερο, που είναι και το μεγαλύτερο σε μέγεθος, και το παχύ. Η αποστολή του παχέος εντέρου είναι κυρίως να δέχεται το εντερικό περιεχόμενο που έρχεται από το λεπτό έντερο μετά την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, και να απορροφά νερό από αυτό, ώστε τελικά να σχηματίζονται τα κόπρανα που αποβάλλουμε. Έχει κι άλλες λειτουργίες, βεβαίως: συμμετέχει στο μεταβολισμό του οργανισμού, βοηθάει στην ισορροπία ηλεκτρολυτών και πολλά άλλα, ενώ αποτελείται από πέντε τμήματα, που κατά σειρά είναι το ανιόν κόλον, το εγκάρσιο κόλον, το κατιόν κόλον, το σιγμοειδές κόλον και το ορθό.
Για πολλούς λόγους, μπορεί κάποια από τα κύτταρα στην εσωτερική επιφάνεια του παχέος εντέρου (το βλεννογόνο του ΄όπως την αποκαλούμε) να αρχίσουν να αναπτύσσονται υπερβολικά και με τρόπο που ξεφεύγει από τους μηχανισμούς ρύθμισης του οργανισμού. Αυτή η ανάπτυξη εμφανίζεται με τη δημιουργία πολυπόδων στο παχύ έντερο. Κάποιοι από αυτούς τους πολύποδες, αν δεν εντοπιστούν και δεν αφαιρεθούν έγκαιρα, είναι πιθανόν να αρχίσουν να εμφανίζουν αρχικά δυσπλασία (κατά κάποιον τρόπο «ξεχνάνε» την ταυτότητά τους) και εν συνεχεία να παρουσιάσουν καρκινωματώδη εξαλλαγή, οδηγώντας τελικά στον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Πόσο Συχνός Είναι;
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι από τις συχνότερες μορφές καρκίνου παγκοσμίως: είναι η συχνότερη μορφή σπλαχνικού καρκίνου, δεύτερος σε συχνότητα σε γυναίκες μετά τον καρκίνο μαστού, και τρίτος στους άνδρες μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και του προστάτη. Παγκοσμίως διαγιγνώσκονται πάνω από 1,3 εκ. ασθενείς κάθε χρόνο, ενώ στη χώρα μας το ποσοστό είναι περίπου 21 ασθενείς για κάθε 100.000 άτομα πληθυσμού, δηλαδή περίπου ένας στους δέκα νεοδιαγνωζόμενους καρκινοπαθείς ανά έτος. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου ευθύνεται για περίπου το 9% του συνόλου των θανάτων από καρκίνο.
Πρόκειται για πάθηση που «αγαπάει» τους μεγαλύτερους σε ηλικία ανθρώπους: το 90% των ασθενών έχουν ηλικία άνω των 50 ετών, ενώ είναι συχνότερος κατά 18-25% σε άνδρες, παρά σε γυναίκες. Το 70-90% των ατόμων με καρκίνο παχέος εντέρου είναι περιπτώσεις ασθενών που είχαν αδιάγνωστους αδενωματώδεις πολύποδες οι οποίοι ήταν αρχικά καλοήθεις. Όταν ο καρκίνος του παχέος εντέρου θεραπεύεται έγκαιρα, έχει πολύ καλά ποσοστά θεραπείας, με επιβίωση πενταετίας που αγγίζει το 90%. Δυστυχώς, στο χειρουργό φτάνουν έγκαιρα μόνο τέσσερις στους δέκα ασθενείς, κάτι που δείχνει την τεράστια σημασία της πρόληψης.
Πώς θα Καταλάβω αν Έχω Καρκίνο Παχέος Εντέρου; Τι Συμπτώματα θα Εμφανίσω;
Γενικά μιλώντας, η εμφάνιση αίματος από το ορθό κατά τις κενώσεις είναι πάντα ένα ανησυχητικό σύμπτωμα που πρέπει οπωσδήποτε να μας οδηγήσει στο γιατρό για έλεγχο. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να έχει ένας ασθενής με καρκίνο παχέος εντέρου είναι η εμφάνιση αναιμίας, η μεγάλη και αδικαιολόγητη απώλεια βάρους χωρίς προσπάθεια σε σύντομο χρονικό διάστημα, η εύκολη κόπωση και η καταβολή δυνάμεων. Οι αλλαγές στη συνήθεια των κενώσεων (αδικαιολόγητη δυσκοιλιότητα ή διάρροιες που μπορεί να εναλλάσσονται και μεταξύ τους), το φούσκωμα ή/και το πρήξιμο στην κοιλιά, και ο πόνος στην περιοχή της κοιλιάς ή μετά/κατά την κένωση επίσης πρέπει να μας ανησυχήσουν και να αναζητήσουμε ιατρική συμβουλή από το χειρουργό ή το γαστρεντερολόγο μας.
Το πρόβλημα είναι πως ένας ασθενής με καρκίνο στο παχύ έντερο μπορεί να εμφανίσει κάποιο ή κάποια από τα ανωτέρω συμπτώματα, αλλά μπορεί να είναι και τελείως ασυμπτωματικός, και γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία ο προληπτικός έλεγχος, ώστε τα περιστατικά αυτά να διαγιγνώσκονται όσο είναι ακόμη νωρίς.
Γιατί Δημιουργείται Όμως; Υπάρχουν Προδιαθεσικοί Παράγοντες;
Οι μηχανισμοί με τους οποίους δημιουργείται ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι πολλοί και διαφορετικοί. Σίγουρα παίζει ρόλο και η γενετική προδιάθεση, δηλαδή τα γονίδια που έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς μας, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμμετέχουν στην παθογένεια της μορφής αυτής καρκίνου. Όπως είπαμε και πιο πριν, το άρρεν φύλο είναι από μόνος του ένας προδιαθεσικός παράγοντας, ενώ και αρκετές μορφές φλεγμονωδών νόσων του παχέος εντέρου μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα εμφανίσεως καρκίνου παχέος εντέρου (νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα, κ.α.)
Ίσως η πιο σημαντική προδιαθεσική παράμετρος, όμως, που όλοι μπορούμε να επηρεάσουμε, είναι οι καθημερινές μας συνήθειες και ο τρόπος διαβίωσής μας. Έχει δειχθεί ότι η παχυσαρκία είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που οδηγεί σε αυξημένα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, και το ίδιο ισχύει και για το κάπνισμα. Ένας άλλος παράγοντας που έχει βρεθεί ότι οδηγεί σε αυξημένα ποσοστά εμφάνισης της νόσου είναι η διατροφή: η κατανάλωση υπέρογκων ποσοτήτων κόκκινου κρέατος, οινοπνεύματος και κατεργασμένων τροφών, και η μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών με τη διατροφή έχουν επίσης βρεθεί να έχουν αρνητική επίδραση πάνω στην εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου, και το εύρημα αυτό έχει επιβεβαιωθεί από πολλές μελέτες. Τέλος, η φυσική άσκηση και δραστηριότητα έχουν επίσης βρεθεί ότι μειώνουν τα ποσοστά εμφάνισης της νόσου.
Το σημαντικό εδώ είναι ότι η διατροφή μας και οι συνήθειές μας είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που μπορούμε να επηρεάσουμε, ενώ η κληρονομικότητα είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε και – αν και οφείλουμε να το γνωρίζουμε – δεν αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Και πάλι, ο προληπτικός έλεγχος είναι το άλφα και το ωμέγα για όλες και όλους μας.
Όταν Λέμε Πρόληψη στον Καρκίνο του Παχέος Εντέρου τι Εννοούμε; Πώς Μπορώ να Ελεγχθώ;
Στην πράξη, κατατάσσουμε τους ασθενείς σε δυο κατηγορίες: τους ασθενείς μέσου κινδύνου και τους ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Ασθενείς μέσου κινδύνου θεωρούνται όλοι ανεξαιρέτως οι άνδρες και οι γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών και άνω, εφ’ όσον δεν έχουν κληρονομικό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή πολυπόδων στο παχύ έντερο, δεν έχουν ανησυχητικά συμπτώματα, και δεν έχουν ιδιαίτερους επιβαρυντικούς παράγοντες. Για τους ασθενείς αυτούς, η εξέταση εκλογής είναι η κολονοσκόπηση, που γίνεται αρχικά στην ηλικία των 50 ετών, όπως είπαμε. Γίνεται από γαστρεντερολόγο, συνήθως με χρήση μέθης, και – εφ’ όσον ο ασθενής δεν έχει κανένα εύρημα όπως πολύποδες κ.ο.κ. – χρειάζεται να επαναληφθεί κάθε δέκα χρόνια. Στα πέντε έτη από μια «καθαρή» κολονοσκόπηση, καλό είναι να γίνεται μια ορθοσιγμοειδοσκόπηση, που είναι πολύ πιο γρήγορη και εύκολη εξέταση, η οποία ελέγχει το κατώτερο παχύ έντερο και που γίνεται επίσης από γαστρεντερολόγο. Με αυτό τον απλό έλεγχο, η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού ουσιαστικά μπορεί να προλάβει και να ελεγχθεί αποτελεσματικά και έγκαιρα, και όποιοι τυχόν πολύποδες αναπτυχθούν, να αφαιρεθούν όσο είναι ακόμη καλοήθεις.
Αν κάποιος/-α ασθενής έχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου στο παχύ έντερο (αυτό σημαίνει συγγενείς πρώτου βαθμού: αδέρφια, παιδιά, γονείς), τότε οι πιθανότητες εμφάνισης της νόσου θεωρούνται αυξημένες. Οι ασθενείς αυτοί ελέγχονται για πρώτη φορά στην ηλικία των 40 ετών, και εν συνεχεία ο επανέλεγχος γίνεται ανά πενταετία. Σε ειδικές περιπτώσεις ασθενών που πάσχουν από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου ή από ορισμένα γενετικά σύνδρομα (όπως είναι η οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση ή ο κληρονομικός μη πολυποδιασικός καρκίνος του παχέος εντέρου), ισχύουν ειδικές, πιο εντατικές, οδηγίες πρόληψης, για τις οποίες αυτοί οι ασθενείς ενημερώνονται από τους ιατρούς τους.
Εννοείται πως σε περίπτωση που ένας ασθενής πραγματοποιήσει προληπτικό κολονοσκοπικό έλεγχο και υπάρχουν ευρήματα όπως πολύποδες του παχέος εντέρου που θα αφαιρεθούν και θα σταλούν απαραιτήτως για βιοψία, ο γαστρεντερολόγος θα δώσει ειδικές οδηγίες για το πότε θα γίνει ο επόμενος έλεγχος, συνήθως σε ένα με δύο χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών μπορούν να αρχίσουν να ελέγχονται με μια απλή κολονοσκόπηση στα πενήντα τους χρόνια, και αυτό από μόνο του είναι αρκετό.
Αν Τελικά Εμφανίσω Καρκίνο Παχέος Εντέρου τι Κάνω;
Το να διαγιγνώσκεται ένας ασθενής με καρκίνο παχέος εντέρου δε θεωρείται σε καμία περίπτωση καταδίκη. Μία από τις μεγαλ΄υτερες προόδους της χειρουργικής κατά τη διάρκεια του 20 αιώνα ήταν η εξέλιξη της χειρουργικής του κολοορθικού καρκίνου, όπως αλλιώς λέγεται, σε βαθμό που πλέον ασθενείς που προσέρχονται στο χειρουργό με προχωρημένες μορφές της νόσου που παλιότερα θεωρούνταν ανίατες, πλέον χειρουργούνται και έχουν το ίδιο καλά αποτελέσματα με αυτούς που προσέρχονται σε νωρίτερα στάδια.
Ένας ασθενής με διαγνωσμένο καρκίνο του παχέος εντέρου πρέπει να υποβληθεί απαραιτήτως σε χειρουργείο, ώστε να αφαιρεθεί το προσβεβλημένο κομμάτι εντέρου με ριζικό τρόπο και να μπορέσει να έχει το καλύτερο δυνατό ογκολογικό αποτέλεσμα. Η λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική έχουν βοηθήσει πολύ ώστε οι ασθενείς να χειρουργούνται με τρόπο λιγότερο επεμβατικό και να έχουν πιο γρήγορη και ανώδυνη κινητοποίηση, χωρίς να «χάνουν» σε θεραπεία, ενώ και οι σύγχρονες μορφές χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας έχουν βοηθήσει πολύ στο να ενισχυθεί το αυτονόητο θεραπευτικό αποτέλεσμα ενός καλού χειρουργείου.
Ακόμη κι έτσι, όμως, η πρόληψη παραμένει πάντα καλύτερη από τη θεραπεία, και αυτό είναι και το νόημα της καθιέρωσης του Μαρτίου ως μήνα πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου. Βελτιώνοντας τις συνήθειές μας, τρώγοντας πιο υγιεινά, ασκώντας τον εαυτό μας και διατηρώντας ένα σωστό σωματικό βάρος, μπορούμε να μειώσουμε τις πιθανότητες μας να εμφανίσουμε αυτή την αρκετά συχνή νόσο. Η κολονοσκόπηση πλέον στις μέρες μας δεν είναι και δεν πρέπει να είναι ταμπού, και με τον τακτικό και έγκαιρο έλεγχο μπορούμε να προλάβουμε τα χειρότερα, πριν καν χρειαστεί να χτυπήσουμε την πόρτα του χειρουργού. Ενημερωνόμαστε, προλαμβάνουμε, προσέχουμε.
Ο χειρουργός κ. Σμπαρούνης είναι μετεκπαιδευθείς στη χειρουργική ογκολογία και την προηγμένη λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική, και εξετάζει ασθενείς τόσο σε Αθήνα όσο και στο ιατρείο του στην πόλη της Ναυπάκτου. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, ή να κλείσετε ένα ραντεβού με το χειρουργό, μπορείτε να επισκεφθείτε τη σελίδα Επικοινωνία του site μας, ή να καλέσετε τον κ. Σμπαρούνη απ’ ευθείας στο 697 50 23 763.