Πολλές φορές ακούμε στο φιλικό ή συγγενικό μας περιβάλλον ότι κάποιος πάσχει από «πέτρες στη χολή» και ότι έκανε χειρουργείο για να «βγάλει τη χολή του». Η χολολιθίαση, όπως αλλιώς λέγεται, είναι μια αρκετά συχνή πάθηση της χοληδόχου κύστεως, και προκύπτει όταν δημιουργούνται πέτρες μέσα σε αυτή, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν διάφορα προβλήματα.
Όταν μιλάμε για μια τόσο συχνή πάθηση, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι οι παράγοντες που οδηγούν στη δημιουργία των χολολίθων είναι πολλοί και διαφορετικοί. Η χολολιθίαση είναι αρκετά σπάνια στις υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά στον ανεπτυγμένο κόσμο – στον οποίον εντάσσεται και η χώρα μας – περίπου το 10%-15% του ενηλίκου πληθυσμού έχει πέτρες στη χολή. Το ποσοστό της νόσου έχει αυξηθεί κατά 25% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, και γι’ αυτό ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι διατροφικές μας συνήθειες. Ευτυχώς, η λαπαροσκοπική χειρουργική και οι σύγχρονες τεχνολογίες έχουν κάνει την επέμβαση αφαίρεσης της χοληδόχου κύστεως (λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή) αρκετά ασφαλή, με ελάχιστη νοσηρότητα και ακόμη μικρότερη θνητότητα. Αυτή τη στιγμή, μόνο στην Βόρεια Αμερική, χειρουργούνται άνω των 750.000 ασθενών με χολολιθίαση κάθε χρόνο, κάτι που κάνει τη λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή την πιο διαδεδομένη εκλεκτική χειρουργική επέμβαση παγκοσμίως.
Πώς δημιουργείται όμως;
Αίτια της Χολολιθιάσεως
Ο περισσότερος κόσμος, όταν μιλάει για «αφαίρεση χολής», εννοεί την επέμβαση της χολοκυστεκτομής, αλλά στην πραγματικότητα τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.
Χολή είναι το χρυσοπράσινο υγρό που παράγεται σε καθημερινή βάση ακατάπαυστα από το συκώτι μας, και το οποίο χύνεται συνεχώς στο δωδεκαδάκτυλό μας, που είναι το πρώτο κομμάτι του λεπτού εντέρου, και που υποδέχεται το φαγητό απ’ ευθείας μετά το στομάχι. Υπολογίζεται ότι καθημερινά το ήπαρ μας παράγει περί το ένα με ενάμισι λίτρο χολής. Η χολή είναι απαραίτητη για τη χώνεψη των τροφών, αφού εμπλέκεται άμεσα στο μηχανισμό της πέψης, ενώ παράλληλα, μέσα από την έκκριση χολής, ο οργανισμός αποβάλλει μια σωρεία χημικών ουσιών που θεωρούνται απόβλητα για το σώμα και φιλτράρονται από το αίμα καθώς αυτό περνάει μέσα από το συκώτι.
Η χολή κατεβαίνει από το ήπαρ στο δωδεκαδάκτυλο μέσα από έναν λεπτό σωλήνα που λέγεται χοληδόχος πόρος. Η «χολή» στην οποία αναφέρεται το κοινό, λοιπόν, δεν είναι το υγρό της χολής, αλλά η χοληδόχος κύστη, ένα μικρό, λεπτό όργανο που μοιάζει με σακούλα σε σχήμα αχλαδιού, και το οποίο βρίσκεται στην κάτω επιφάνεια του συκωτιού. Η χοληδόχος κύστη επικοινωνεί απ’ ευθείας με το χοληδόχο πόρο, και η δουλειά της είναι να αποθηκεύει και να συμπυκνώνει τη χολή που παράγεται με σταθερό ρυθμό από το ήπαρ μεταξύ γευμάτων, ώστε όταν καταναλώσουμε κάτι λιπαρό ή δύσπεπτο, να υπάρχει έτοιμο απόθεμα πυκνής χολής για να «πέσει» στο έντερο και να βοηθήσει με την πέψη του γεύματός μας. Για διάφορους λόγους, σε κάποιες περιπτώσεις η χολή που βρίσκεται μέσα στη χοληδόχο κύστη συσσωματώνεται σε κρυστάλλους και καθιζάνει, με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και με τα άλατα στο νερό μιας λίμνης, και σιγά – σιγά, με την πάροδο του χρόνου, δημιουργούνται αρχικά λάσπη, και εν συνεχεία μικρές πέτρες (χολόλιθοι), οι οποίες προοδευτικά μεγαλώνουν σε μέγεθος. Αυτός είναι ο μηχανισμός με τον οποίον αναπτύσσεται χολολιθίαση σε έναν ασθενή. Οι χολόλιθοι μπορούν να έχουν διαφορετικά μεγέθη, από κόκκους άμμους ως και αυγά μικρού πουλιού.
Τα αίτια για τους οποίους μπορεί κάποιος να παρουσιάσει χολολιθίαση είναι πολλά. Ορισμένα από αυτά είναι προκαθορισμένα και δεν αλλάζουν:
- Εθνικότητα (Ιθαγενείς Ινδιάνοι, Ασιάτες και Αφροαμερικανοί έχουν μεγαλύτερα ποσοστά)
- Φύλο (οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για ανάπτυξη χολολιθίασης)
- Ηλικία (άνω των 40 ετών οι πιθανότητες για ανάπτυξη χολολίθων αυξάνονται κατά 4 ως 10 φορές)
- Γενετικοί παράγοντες και κληρονομικότητα
Τα επίκτητα αίτια για τη χολολιθίαση, δηλαδή αυτά που αποκτούμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας και μπορούμε δυνητικά να επηρεάσουμε, είναι περισσότερα:
- Παχυσαρκία
- Μεταβολικό σύνδρομο
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Δυσλιπιδαιμία/υπερχοληστερολαιμία
- Ραγδαία απώλεια βάρους, είτε λόγω εξουθενωτικής δίαιτας, είτε για άλλους λόγους
- Παρεντερική διατροφή, σε περιπτώσεις ασθενών που δε μπορούν να σιτιστούν από το στόμα
- Φάρμακα (ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων αυξάνουν τα ποσοστά ανάπτυξης χολολιθίασης)
- Κάποιες συνυπάρχουσες παθήσεις, όπως η νόσος του Crohn, η αλκοολική και μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα, η κίρρωση του ήπατος, η κυστική ίνωση, κάποιες μορφές αναιμίας (δρεπανοκυτταρική, μεσογειακή κ.α.)
- Ορισμένες κατηγορίες προηγηθεισών επεμβάσεων (γαστρεκτομές, βαριατρικά χειρουργεία κ.ο.κ.)
Οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στη χολολιθίαση είναι πολλοί, κάτι που εξηγεί τη μεγάλη επίπτωση της νόσου στον πληθυσμό.
Πώς θα Καταλάβω αν Έχω Πέτρες στη Χολή; Τι Συμπτώματα θα Έχω;
Από τους ασθενείς που έχουν πέτρες στη χολή, οι περισσότεροι δε θα εμφανίσουν ποτέ κανένα σύμπτωμα: πράγματι, πολύς κόσμος ζει τη ζωή του πλήρης ημερών χωρίς να μάθει καν ότι έχει χολολιθίαση, και χωρίς να χρειαστεί χειρουργείο. Βέβαια, στις μέρες μας, είναι προτιμότερο να προλαμβάνουμε πιθανά προβλήματα παρά να τα θεραπεύουμε αφού εμφανιστούν, οπότε η προσεκτική διερεύνηση είναι πάντα η καλύτερη λύση.
Το κύριο σύμπτωμα της χολολιθίασης είναι πόνος ψηλά δεξιά στην κοιλιά, κάτω από τις δεξιές κατώτερες πλευρές ή κάτω από το στέρνο, καθώς και αίσθημα βάρους, ιδιαίτερα μετά από βαρύ και δύσπεπτο γεύμα (χόρτα, φυτικές ίνες, εξαιρετικά λιπαρά φαγητά). Μερικές φορές, ο πόνος αυτός αντανακλά στον ώμο ή στην ωμοπλάτη, κυρίως στη δεξιά μεριά, ή στη μέση, και αυτό αποτελεί σύμπτωμα που απαιτεί άμεσο έλεγχο. Σε άλλους ασθενείς, αυτές οι ενοχλήσεις εμφανίζονται τη νύχτα, μετά το βραδινό. Επίσης, αντί για πόνο, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να νιώσουν ναυτία, τάση για εμετό, δυσπεψία, καούρα ή να έχουν ρεψίματα. Φυσικά, όπως είπαμε ήδη, η απουσία συμπτωμάτων δεν αποτελεί εγγύηση για κάποιον ΄ότι δεν πάσχει από χολολιθίαση. Οποιοδήποτε από τα ανωτέρω συμπτώματα σε συνδυασμό με πυρετό αποτελεί λόγο για επείγουσα επίσκεψη στο χειρουργό και τον αντίστοιχο έλεγχο.
Η απλούστερη και καταλληλότερη διαγνωστική μέθοδος για τη χολολιθίαση είναι το υπερηχογράφημα. Ένας υπέρηχος άνω κοιλίας, πλην ελαχίστων περιπτώσεων, θα αναδείξει την παρουσία χολολίθων μέσα στη χοληδόχο κύστη, και θα δώσει επιπλέον πληροφορίες γι’ αυτούς (μέγεθος, θέση, αν ο ασθενής έχει περάσει πρόσφατη ή παλιότερη φλεγμονή στο όργανο). Οι χολόλιθοι μπορούν να εμφανιστούν και σε αξονική τομογραφία, αλλά ένα σημαντικό ποσοστό δεν εμφανίζεται, και επομένως δεν αποτελεί μέθοδο εκλογής. Σε σπάνιες περιπτώσεις ασθενών, μπορεί να χρειαστεί να γίνει μαγνητική χολαγγειογραφία, μια ειδική μαγνητική τομογραφία που χαρτογραφεί αναλυτικά όλο το χοληφόρο δένδρο από το συκώτι ως το δωδεκαδάκτυλο, και που μπορεί να μας διαφωτίσει, όταν η διάγνωση με το απλό υπερηχογράφημα είναι δύσκολη.
Σε αυτές τις εξετάσεις μπορεί, εκτός από πέτρες, να αποκαλυφθούν και πολύποδες της χοληδόχου κύστεως. Αυτοί συνήθως είναι άκακοι και χρειάζονται απλή τακτική παρακολούθηση, αν όμως ΄έχουν μέγεθος πάνω από 6,5 χιλ., τότε η ισχύουσα σύσταση είναι να αφαιρείται το όργανο προληπτικά και να στέλνεται για βιοψία.
Τι Προβλήματα Μπορεί να Δημιουργήσει η Χολολιθίαση;
Σε γενικές γραμμές, δεν είναι απαραίτητο να χειρουργηθούν όλοι οι ασθενείς που έχουν πέτρες στη χολή. Όπως αναφέρθηκε ήδη, ένας ασθενής με χολολιθίαση μπορεί να είναι και εντελώς ασυμπτωματικός. Παρά ταύτα, υπάρχουν εξαιρέσεις στον κανόνα, και οι κατευθυντήριες οδηγίες των μεγάλων Ευρωπαϊκών και Διεθνών χειρουργικών οργανισμών φροντίζουν να καθορίσουν το πότε πρέπει να χειρουργείται ένας ασθενής:
- Ασθενείς συμπτωματικοί δικαιούνται να χειρουργηθούν, προκειμένου να απαλλαγούν από τις ενοχλήσεις τους
- Οι συμπτωματικοί ασθενείς έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν οξεία χολοκυστίτιδα, κατάσταση που απαιτεί επείγον χειρουργείο άμεσα: είναι ένας ακόμη λόγος για τους συμπτωματικούς ασθενείς να χειρουργηθούν προληπτικά.
- Λάσπη ή πολύ μικρές πέτρες (μικροχολολιθίαση, όπως λέγεται) επίσης είναι επικίνδυνες καταστάσεις. Οι μικρές πέτρες δε φράζουν την έξοδο της χοληδόχου κύστεως, αλλά λόγω του μικρού τους μεγέθους μπορούν να διαφύγουν από το όργανο μέσα στο χοληδόχο πόρο, και να προκαλέσουν χολαγγειΐτιδα, παγκρεατίτιδα, και άλλες καταστροφικές για τη ζωή επιπλοκές. Και σε αυτές τις περιπτώσεις ενδείκνυται η προληπτική χολοκυστεκτομή.
- Ασθενείς με μεγάλες πέτρες πάνω από 3 εκ., ιδιαίτερα άνδρες, έχει βρεθεί ότι έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο της χοληδόχου κύστεως, και επομένως και αυτοί έχουν ένδειξη για προφυλακτικό χειρουργείο.
- Όπως προείπαμε, ασθενείς πολύποδες χοληδόχου κύστεως πάνω από 6,5 χιλ. επίσης συνιστάται να χειρουργούνται προληπτικά.
- Τέλος, υπάρχουν ειδικές κατηγορίες ασθενών, όπως οι παιδιατρικοί ασθενείς και οι έγκυοι. Το χειρουργείο σε αυτές τις ομάδες αποφασίζεται σε συνεννόηση με το χειρουργό και πάντα εξατομικευμένα.
Διαβάζοντας τα ανωτέρω, καταλαβαίνουμε ότι υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για χολοκυστεκτομή, αλλά δεν είναι αυτομάτως δεδομένο ότι ένας ασθενής που έχει πέτρες στη χολή επιβάλλεται να χειρουργηθεί αμέσως μετά τη διάγνωση. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, και επιβάλλεται η επίσκεψη στο χειρουργό, ο οποίος θα συζητήσει την κάθε περίπτωση αναλυτικά, θα λύσει τις απορίες του ασθενούς, και θα του εξηγήσει τις εναλλακτικές του.
Η Οξεία Χολοκυστίτιδα τι Είναι;
Σε έναν ασθενή με χολολιθίαση, είναι πιθανό να μετακινηθούν λάσπη ή πέτρες και να αποφράξουν το στόμιο της χοληδόχου κύστεως. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αρχικά έντονο πόνο. Αν αυτό δε λυθεί σύντομα μόνο του, κάτι που πολύ σπάνια γίνεται, τότε ο ασθενείς αρχίζει να εμφανίζει ψηλό πυρετό με ρίγος, καταβολή, απώλεια δυνάμεων, και σε κάποιες περιπτώσεις κιτρίνισμα στα μάτια και στο δέρμα (ίκτερος ή «χρυσή», όπως έλεγαν οι παλιοί). Αυτή η κατάσταση λέγεται οξεία χολοκυστίτιδα, και οφείλεται σε φλεγμονή που προκαλείται στη χοληδόχο κύστη λόγω της απόφραξης που υφίσταται και την ανάπτυξη μικροβιακού φορτίου μέσα σε αυτήν. Είναι επείγουσα κατάσταση απειλητική για τη ζωή: με την πάροδο του χρόνου και όσο δε λύνεται το πρόβλημα, η χοληδόχος κύστη αρχίζει να ισχαιμεί και να νεκρώνεται λόγω της έντονης φλεγμονής που αναπτύσσεται. Αν ο ασθενής δε χειρουργηθεί εγκαίρως, η χοληδόχος κύστη ρύγνυται και η φλεγμονώδη χολή και οι πέτρες που περιέχει χύνονται ανεξέλεγκτα μέσα στην κοιλιά του, με αποτέλεσμα χολώδη περιτονίτιδα. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι ένας τέτοιος ασθενείς έχει δραματικά αυξημένες πιθανότητες να καταλήξει, και αυτός είναι ο λόγος που συνιστάται ασθενείς με συμπτωματική χολολιθίαση να χειρουργούνται προληπτικά. Ένα εν ψυχρώ, προγραμματισμένο, τακτικό χειρουργείο είναι ασφαλέστερο και ξεκάθαρα προτιμητέο για τον ασθενή από το να χειρουργηθεί όπου βρεθεί, εν τω μέσω της νυκτός, σε δυσμενείς συνθήκες για τον ίδιο και το χειρουργό.
Πώς Θεραπεύεται η Χολολιθίαση;
Η μόνη θεραπεία που υπάρχει για τη χολολιθίαση είναι χειρουργική. Δεν είναι εφικτή η αφαίρεση των πετρών χωρίς να αφαιρεθεί μαζί και η χοληδόχος κύστη που τις περιέχει, επομένως το χειρουργείο που πραγματοποιείται λέγεται χολοκυστεκτομή. Ο χειρουργός αποκολλά τη χοληδόχο κύστη από το ήπαρ και την αφαιρεί ολόκληρη, μαζί με το περιεχόμενό της, χωρίς να την ανοίξει, και ασφαλίζει με ειδικά πλαστικά ή μεταλλικά κλιπ ή με ράμματα τα κολοβώματα από τον κυστικό πόρο (το λεπτό σωλήνα που ενώνει τη χοληδόχο κύστη με το χοληδόχο πόρο) και την κυστική αρτηρία (που τροφοδοτεί το όργανο με αίμα). Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες, βεβαίως: ασθενείς με παλιότερες φλεγμονές ή επεισόδια χολοκυστίτιδος, ή με ιστορικό επεμβάσεων στην άνω κοιλιά, πολύ συχνά έχουν συμφύσεις που κάνουν την επέμβαση πιο τεχνικά απαιτητική, επομένως απαιτείται ένας βαθμός εμπειρίας και τεχνικής επάρκειας εκ μέρους του χειρουργού.
Τα ευχάριστα νέα είναι πως πλέον, εννιά στις δέκα χολοκυστεκτομές γίνονται με τρόπο ελάχιστα επεμβατικό, με χρήση της λαπαροσκοπικής ή της ρομποτικής χειρουργικής. Ο χειρουργός κάνει τρεις ως τέσσερις πολύ μικρές τομές μισού ως ενός εκατοστού, και πραγματοποιεί την επέμβαση μέσα από αυτές, με ειδικά λεπτά και μακριά εργαλεία, τα οποία χειρίζεται με τα χέρια του ή με τη βοήθεια ενός ειδικού ρομποτικού συστήματος όπως το DaVinci Xi της Intuitive. Είναι εξαιρετικά σπάνιο να χρειαστεί να γίνει ανοικτή χολοκυστεκτομή στις μέρες μας, αν και σε ορισμένες σπάνιες και εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις, ο χειρουργός ίσως χρειαστεί να ξεκινήσει λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, και μετατρέψει την επέμβαση σε ανοικτή κατά τη διάρκειά της. Ακόμη κι έτσι όμως, η τομή που γίνεται είναι μικρότερη από αυτές του παρελθόντος, και γίνεται μόνο και μόνο για να μπορέσει να ολοκληρωθεί το χειρουργείο με ασφάλεια.
Το αποτέλεσμα είναι λιγότερος πόνος, γρηγορότερη κινητοποίηση, μικρότερη διάρκεια νοσηλείας, γρηγορότερο εξιτήριο, μικρότερο χειρουργικό τραύμα, μικρότερα ποσοστά λοιμώξεων, και άμεση επιστροφή του ασθενούς στην καθημερινότητα και τις ασχολίες του.
Έχω Χολολιθίαση και θα Υποβληθώ σε Χολοκυστεκτομή. Τι να περιμένω;
Κάθε χειρουργός έχει τη δική του πρακτική και τις δικές του αρχές που ακολουθεί όταν προγραμματίζει μια επέμβαση. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τη δική μας διαδικασία προγραμματισμού χειρουργείου και το τι θα πρέπει να περιμένετε πριν, κατά, και μετά τη χολοκυστεκτομή σας στα χέρια μας στη σχετική σελίδα μας.
Ο χειρουργός κ. Σμπαρούνης είναι εξειδικευμένος στην προηγμένη λαπαροσκοπική χειρουργική και αναλαμβάνει, μεταξύ άλλων, και περιστατικά χολολιθιάσεως. Μπορείτε να κλείσετε ραντεβού μαζί του για εξέταση ή για προγραμματισμό χειρουργείου είτε μέσω της σελίδας Επικοινωνία, είτε άμεσα στο κινητό 697 50 23 763.